ΑΓΙΟΣ ΑΣΩΜΑΤΟΣ ΣΤΑ ΣΚΑΛΙΑ
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ
Η εκκλησία του Αγίου Ασωμάτου είχε ανεγερθεί στην εξωτερική πλευρά του δυτικού τοίχου της βιβλιοθήκης του Αδριανού. Σήμερα, έχουν απομείνει ελάχιστα λείψανα εξ αυτής στον αντίστοιχο αρχαιολογικό χώρο και συγκεκριμένα, επί της οδού Άρεως, λίγο πιο πάνω από το σταθμό Μετρό Μοναστηράκι.
Για να δείτε το ναό μέσω του Google Street View πατήστε εδώ.
|
Άποψη του δυτικού τοίχου της βιβλιοθήκης του Αδριανού, που βρισκόταν τον ναΰδριο του Αγίου Ασωμάτου από ψηλά.
|
|
ΟΝΟΜΑΣΙΑ
Το ναΰδριο ανηγέρθηκε ακριβώς πλάι στην κύρια είσοδο της βιβλιοθήκης του Ανδριανού και αφιερώθηκε στον Αρχάγγελο Ασώματο Μιχαήλ. Η θέση που επιλέχθηκε για την ανέγερσή του συνιστά μια ακόμη μαρτυρία της συνήθειας των βυζαντινών να κτίζουν εκκλησίες πάνω ή δίπλα σε αρχαία μνημεία. Από τη θέση του αυτή προέρχεται ο χαρακτηριστικός προσδιορισμός «στα Σκαλιά».
ΓΕΝΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
|
Το βυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Ασωμάτου ανηγέρθη τον 12ο αιώνα μ.Χ. στα σκαλιά του προπύλου της βιβλιοθήκης, σε έναν χώρο που ανέκαθεν αποτελούσε ορόσημο της πόλεως των Αθηνών. Σύμφωνα με εγχάρακτες επιγραφές επί των κιόνων του αρχαίου μνημείου, ο ναός κτίσθηκε δαπάνη της γνωστής αρχοντικής-καστρινής οικογένειας της πόλεως των Αθηνών, των Χαλκο-κονδυλαίων.
Τον 16ο αιώνα μ.Χ. επιτελέσθηκαν για λόγους επεκτάσεως σημαντικές ανακαινιστικές εργασίες, που άλλαξαν σημαντικά τη μορφή του αρχικού ναού. Δυστυχώς, ο “Άγιος Ασώματος στα σκαλιά” ακολούθησε την τύχη αρκετών βυζαντινών εκκλησιών της πρωτεύουσας, οι οποίες κατεδα-φίστηκαν κατά την διάρκεια των σωστικών ανασκαφών των αρχαίων μνημείων στα μέσα του 19ου αιώνος μ.Χ.. |
Σήμερα, η ιστορική μαρτυρία του μικρού ναού, διασώζει μόνο μια μικρή μαρμάρινη επιγραφή ενδεικτική της θέσεώς του, ένα μικρό τμήμα τοίχου και μια αχνή τοιχογραφία στην πρόσοψη της βιβλιοθήκης του Αδριανού. Οι επιμελημένες αυτές αγιογραφίες, ιστορούνται από τις ανακαινιστικές εργασίες του ναού του έτους 1576 μ.Χ. και απεικονίζουν την Προδοσία του Ιούδα, την Προσευχή στη Γεθσημανή καθώς και στηθαίους άγιους εντός μεταλλίων, στην κατώτερη ζώνη.
Η ανεύρεση μεσοβυζαντινών κατασκευών πέριξ του ναού, ώθησε κάποιους να υποστηρίξουν ότι υπήρξε Καθολικό άγνωστης μικρής Μονής, θεωρία που δεν συγκεντρώνει όμως πολλές πιθανότητες. . |
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Παρά τις διάφορες θεωρίες που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί, είναι σχεδόν αδύνατο για τους ειδικούς να σχηματίσουν μια πλήρη εικόνα του αρχικού βυζαντινού ναού, καθότι τα αρχαιολογικά ευρήματα είναι σχεδόν ανύπαρκτα, ενώ ταυτόχρονα τα σχέδια των Δυτικών περιηγητών του 18ου-19ου αιώνος μ.Χ. απεικονίζουν τον “ανακαινισμένο” ναό του “Αγίου Ασωμάτου στα σκαλιά”.
Συγκεκριμένα κατά το έτος 1577 μ.Χ., κατεδαφίστηκε ο βόρειος τοίχος του ναού στον οποίο προσαρτήθηκε επιπλέον καμαροσκεπής χώρος με ημικυκλική αψίδα στην άκρη του. Η επέκτασή αυτή είχε ως αποτέλεσμα αφ΄ ενός την αλλαγή του προσανατολισμού του ναού, με την κόγχη του να μεταφέρεται βορείως και αφ' ετέρου την εμφανή και ακαλαίσθητη διάκριση των δύο οικοδομικών φάσεων του. Στην νότια πλευρά δέσποζε ο αθηναϊκός τύπου τρούλλος με την γνωστή πλινθοπερίκλειστη τοιχοποιία και ένα δίλοβο βυζαντινού τύπου παράθυρο περιβαλλόμενο από οδοντωτή ταινία, ενώ στην βόρεια η φτωχική δίκλινης σκεπή στηριζόμενη σε αργολιθοδομική τοιχοποιία, φέρουσα ένα απλό μεγάλο παράθυρο για καλύτερο φωτισμό και ημικυκλική αψίδα.
      |
Ο ναός κατά την περίοδο την 16ου -19ου αιώνος ακολουθούσε τον ρυθμό του συνεπτυγμένου σταυροειδούς τύπου με νάρθηκα. Πρόκειται για έναν αρκετά διαδεδομένο ρυθμό ναοδομίας των μεσοβυζαντινών χρόνων, όπου τα "γωνιακά" διαμερίσματα των ναών αυτών σχηματίζονταν από συμπαγείς τοίχους.
Η κάτοψη της μικρής βυζαντινής εκκλησίας, διαγραφόταν σταυροειδώς, ενώ ο τρούλος στηριζόταν σε σε τέσσερα αβαθή τόξα. Η είσοδος γινόταν δυτικά, ενώ το ύψος του τρούλλου υπολογίζεται ότι εσωτερικώς ήταν γύρω στα 8,50 μέτρα. Στο δάπεδο της ανασκάφηκαν 11 συνολικά κτιστοί (κιβωτιόσχημοι ή καμαροσκέπαστοι) τάφοι, στους οποίους πιθανότατα είχαν ενταφιαστεί μέλη της κτητορικής οικογένειας των Χαλκοκονδύλη. |
Φωτογραφίες βιβλιοθήκης Αδριανού με κατεδαφισμένο τον Άγιο Ασώματο -Αγίους Ασωμάτους στα σκαλιά κατά τους περασμένους δύο αιώνες.
Byzantine Athens
