ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΣΩΤΗΡΟΣ ΠΛΑΚΑΣ
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ
Ο ναός στέκεται ακριβώς κάτω από τον ιερό βράχο της Ακροπόλεως στη συμβολή τον οδών Θεωρίας και Κλεψύδρας.
Ο ναός στέκεται ακριβώς κάτω από τον ιερό βράχο της Ακροπόλεως στη συμβολή τον οδών Θεωρίας και Κλεψύδρας.
ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Πρόκειται για ένα μικρό βυζαντινό ναό του δευτέρου μισού του 11ου αιώνος μ.Χ., ο οποίος συναντάται και με την ονομασία "Σωτηράκης" λόγω ακριβώς του μεγέθους του. Με αυτό το προσωνύμιο οι Αθηναίοι το διέκριναν από το ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Λυκοδήμου της οδού Φιλελλήνων.
Σε σχέση με τα λοιπά βυζαντινά εκκλησάκια της Αθήνας φαντάζει φτωχό με ελάχιστο γλυπτικό διάκοσμο. Σε ελάχιστα σημεία του ναού διασώζονται σπαράγματα τοιχογραφιών που χρονολογούνται μετά τον 14-15 αιώνα μ.Χ..
Η εκκλησία σήμερα είναι μη επισκέψιμη εσωτερικά, εκτός από την ημέρα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος 6 Αυγούστου κάθε έτους, όπου τελείται η πανηγυρική Θεία Λειτουργία. Υπάγεται στην ενορία της Κοιμήσεως Θεοτόκου Χρυσοκαστριώτισσας Πλάκας.
Πρόκειται για ένα μικρό βυζαντινό ναό του δευτέρου μισού του 11ου αιώνος μ.Χ., ο οποίος συναντάται και με την ονομασία "Σωτηράκης" λόγω ακριβώς του μεγέθους του. Με αυτό το προσωνύμιο οι Αθηναίοι το διέκριναν από το ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Λυκοδήμου της οδού Φιλελλήνων.
Σε σχέση με τα λοιπά βυζαντινά εκκλησάκια της Αθήνας φαντάζει φτωχό με ελάχιστο γλυπτικό διάκοσμο. Σε ελάχιστα σημεία του ναού διασώζονται σπαράγματα τοιχογραφιών που χρονολογούνται μετά τον 14-15 αιώνα μ.Χ..
Η εκκλησία σήμερα είναι μη επισκέψιμη εσωτερικά, εκτός από την ημέρα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος 6 Αυγούστου κάθε έτους, όπου τελείται η πανηγυρική Θεία Λειτουργία. Υπάγεται στην ενορία της Κοιμήσεως Θεοτόκου Χρυσοκαστριώτισσας Πλάκας.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Μεταμόρφωση Σωτήρος Πλάκας. Σχέδιο του 1853 μ.Χ..
|
 Οδυσσέας Ανδρούτσος.
Η ιστορία του ναού είναι παντελώς άγνωστη. Σύμφωνα με τους ερευνητές η ανέγερσή του, τοποθετείται στο δεύτερο μισό του 11ου αιώνα μ.Χ., βάσει κυρίως της μορφής του τρούλου του. Αντίστοιχα αδύνατος κρίνεται ο ακριβής προσδιορισμός των μετέπειτα ανατολικών – δυτικών προεκτάσεων του ναού. Κάποιες εξ αυτών έλαβαν χώρα κατά την Τουρκοκρατία (πιθανότατα η δυτική πλευρά), ενώ άλλες μετά την δημιουργία του πρώτου ελεύθερου Ελληνικού κράτους.
Παρά ταύτα, ο ναός έχει συνδεθεί με μια από τις πιο μελανές σελίδες της ελληνικής επαναστάσεως. Μετά την άνανδρη δολοφονία του οπλαρχηγού Οδυσσέα Ανδρούτσου τα μεσάνυχτα της 4ης Ιουνιου του 1825 μ.Χ. στον κουλά της Ακρόπολης, οι εκτελεστές της αποτρόπαιης αυτής πράξης (πιθανότατα με προεξάρχο-ντα τον Γκούρα) πήραν τη πεσμένη από την ακρόπολη σωρό του ήρωα και την ενταφίασαν κρυφά στον αύλειο χώρο της εκκλησίας. |
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Πρόκειται για απλό τετρακιόνιο σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό χωρίς νάρθηκα, με ψηλό και κομψό αθηναϊκό τρούλλο, τυπικό των μνημείων της εποχής εκείνης. Σημειωτέον, ότι αψίδες, που διαγράφονται εξωτερικά στην ανατολική πλευρά είναι μεταγενέστερες της αρχικής ανοικοδομήσεως.
Πρόκειται για απλό τετρακιόνιο σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό χωρίς νάρθηκα, με ψηλό και κομψό αθηναϊκό τρούλλο, τυπικό των μνημείων της εποχής εκείνης. Σημειωτέον, ότι αψίδες, που διαγράφονται εξωτερικά στην ανατολική πλευρά είναι μεταγενέστερες της αρχικής ανοικοδομήσεως.
Κάτοψη και τομή κατά μήκος Μεταμόρφωση Σωτήρος Πλάκας (πηγή Βυζαντινή Αθήνα Χ. Μπούρα)
|
Το κεντρικό τμήμα της Βόρειας και Νότιας όψης, καθώς και ο τρούλλος παραμένουν ανέπαφοι έως σήμερα, ενώ η δυτική πλευρά είναι εμφανώς μεταγενέστερη. Στην Βόρεια πλευρά είναι εμφανές το κλείσιμο ενός χαμηλού τοξωτού ανοίγματος από περισυλλεγμένους λίθους. Νοτίως ο ναός διευρύνεται με υπόσκαφο χώρος μορφής παρεκκλησίου. Κατά τις εργασίες της συντηρήσεως – αποκαταστάσεως του ναού του 1966 μ.Χ διαπιστώθηκε ότι ο χώρος αυτός αρχικά ήταν κρύπτη, που αργότερα μετατράπηκε σε παρεκκλήσι. Τα σωζόμενα αυτά τμήματα κτίστηκαν με το γνωστό πλινθοπερίκλειστο σύστημα, με κουφικά στους κάθετους αρμούς και διακοσμητικά κομμένα τούβλα με ρόμβους. Κάτω από τις στέγες κάθετα κουφίζονται τούβλα που γεμίζουν τα κενά που δημιουργούνται μεταξύ των δομών και της κεκλιμένης στέγης. Τέλος αξίζει να σημειωθεί, ότι ο τρόπος κατασκευής του τρούλου είναι παρόμοιος με αυτόν του Άγιου Νικόλαου Ραγκαβά, δηλαδή είναι καλυμμένος εξωτερικά με παχύ κονίαμα και φύλλα μολύβδου. |
Μεταμόρφωση Σωτήρα Πλάκας, άποψη από την ακρόπολη (φώτο Χ. Μπούρας)
Εσωτερική άποψη του ναού.
|
Παλιές φωτογραφίες Μεταμορφώσεως Σωτήρος Πλάκας.
Σημερινή άποψη (εσωτερική-εξωτερική) ναού Μεταμορφώσεως Σωτήρος Πλάκας.
Byzantine Athens
