ΚΑΘΟΛΙΚΟ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
ΑΣΩΜΑΤΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ
Η Ιερά Μονή Πετράκη βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας, και συγκεκριμένα επί της οδού Γενναδίου 13 στο Κολωνάκι, πίσω από το νοσοκομείο "Ευαγγελισμός".
ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Χρονολογία ανεγέρσεως αρχικού Ναού: 10ος αι. μ.Χ..
Τύπος: Σύνθετος σταυροειδής τετρακίονος ρυθμός.
Το σημερινό καθολικό της Ιεράς Μονής Πετράκη, κτίσθηκε σε διαφορετικές περιόδους με του ιστορικούς να διαφωνούν για την ακριβή χρονολόγηση του νάρθηκα. Ο κυρίως Ναός είναι πιθανότατα του 10ου αιώνος μ.Χ., ενώ ο νάρθηκας χτίστηκε τα ύστερα βυζαντινά χρόνια (αρχές τουρκοκρατίας;) και ανακατασκευάστηκε το 1804 μ.Χ., μαζί με την ανέγερση του εξωνάρθηκα.
Ο Ιερός Ναός εορτάζει στις 8 Νοεμβρίου (των Παμμεγίστων Ταξιαρχών) και στις 7 Φεβρουάριου (στη μνήμη του Αγίου Παρθενίου, επισκόπου Λαμψάκου, οπότε τελείται και μνημόσυνο του κτήτορα Παρθενίου Πετράκη).
Σήμερα το καθολικό της Ιεράς Μονής τυγχάνει και Συνοδικό Παρεκκλήσιο της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Χρονολογία ανεγέρσεως αρχικού Ναού: 10ος αι. μ.Χ..
Τύπος: Σύνθετος σταυροειδής τετρακίονος ρυθμός.
Το σημερινό καθολικό της Ιεράς Μονής Πετράκη, κτίσθηκε σε διαφορετικές περιόδους με του ιστορικούς να διαφωνούν για την ακριβή χρονολόγηση του νάρθηκα. Ο κυρίως Ναός είναι πιθανότατα του 10ου αιώνος μ.Χ., ενώ ο νάρθηκας χτίστηκε τα ύστερα βυζαντινά χρόνια (αρχές τουρκοκρατίας;) και ανακατασκευάστηκε το 1804 μ.Χ., μαζί με την ανέγερση του εξωνάρθηκα.
Ο Ιερός Ναός εορτάζει στις 8 Νοεμβρίου (των Παμμεγίστων Ταξιαρχών) και στις 7 Φεβρουάριου (στη μνήμη του Αγίου Παρθενίου, επισκόπου Λαμψάκου, οπότε τελείται και μνημόσυνο του κτήτορα Παρθενίου Πετράκη).
Σήμερα το καθολικό της Ιεράς Μονής τυγχάνει και Συνοδικό Παρεκκλήσιο της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Βόρεια πλευρά Ναού Παμμεγίστων Ταξιαρχών.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Η προσπάθεια ύφανσης της βυζαντινής ιστορίας του καθολικού της σημερινής Ιεράς Μονής Πετράκη, δυσχεραίνεται από την σχεδόν παντελή έλλειψη γραπτών πηγών. Οι ειδικοί παρά ταύτα, χρονολογούν την ανέγερσή του αρχικού Ναού στον 10ο αιώνα μ.Χ., βάσει των διαφόρων αρχιτεκτονικών του χαρακτηριστικών. Είναι άξιο θαυμασμού το γεγονός ότι ο Βυζαντινός αυτός Ναός βρίσκεται σε συνεχή χρήση από τον 10ο αιώνα μ.Χ., ως τις ημέρες μας με ένα μικρό διάστημα ερημώσεως μεταξύ 1500 – 1673 μ.Χ.! H συνεχής χρήση συνοδευόταν προφανώς από πολλές επισκευές και μετασκευές.
Αρχικά το μνημείο υφίστατο σαν απλός ενοριακός Ναός, ενώ αργότερα κάπου ανάμεσα στον 12ο και 15ο αιώνα μ.Χ., μετετράπη σε μετόχι της Ιεράς Μονής Ομολογητών (πρόκειται για τον ευρισκόμενο επί της οδού Τσόχα βυζαντινό ναό των Αγίων Πάντων). Σε αυτό το χρονικό διάστημα ο αρχικός μικρός βυζαντινός πρόναος, αντικαταστάθηκε από έναν λίγο μεγαλύτερο.
Η προσπάθεια ύφανσης της βυζαντινής ιστορίας του καθολικού της σημερινής Ιεράς Μονής Πετράκη, δυσχεραίνεται από την σχεδόν παντελή έλλειψη γραπτών πηγών. Οι ειδικοί παρά ταύτα, χρονολογούν την ανέγερσή του αρχικού Ναού στον 10ο αιώνα μ.Χ., βάσει των διαφόρων αρχιτεκτονικών του χαρακτηριστικών. Είναι άξιο θαυμασμού το γεγονός ότι ο Βυζαντινός αυτός Ναός βρίσκεται σε συνεχή χρήση από τον 10ο αιώνα μ.Χ., ως τις ημέρες μας με ένα μικρό διάστημα ερημώσεως μεταξύ 1500 – 1673 μ.Χ.! H συνεχής χρήση συνοδευόταν προφανώς από πολλές επισκευές και μετασκευές.
Αρχικά το μνημείο υφίστατο σαν απλός ενοριακός Ναός, ενώ αργότερα κάπου ανάμεσα στον 12ο και 15ο αιώνα μ.Χ., μετετράπη σε μετόχι της Ιεράς Μονής Ομολογητών (πρόκειται για τον ευρισκόμενο επί της οδού Τσόχα βυζαντινό ναό των Αγίων Πάντων). Σε αυτό το χρονικό διάστημα ο αρχικός μικρός βυζαντινός πρόναος, αντικαταστάθηκε από έναν λίγο μεγαλύτερο.
|
Σύμφωνα με αποσπασματικές πηγές, τον 17ο αιώνα μ.Χ. και για άγνωστο λόγο, ο Ναός μαζί με κάποια πρόχειρα παρακολουθήματά φαίνεται να αποτέλεσε μετόχι ενός άλλου μοναστηριού, αυτού της Ιεράς Μονής του Αγίου Ιωάννου Καρέα. Ο βυζαντινός όμως Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών κατά την περίοδο αυτή ήταν απολύτως «σεσαθρωμένος και πανέρημος». Τότε ήταν, (1673 μ.Χ.), που ήρθε στην Αθήνα ο πελοποννήσιος ιερομόναχος Παρθένιος Πετράκης, ιατρός το επάγγελμα, για να ιδρύσει τη γνωστή έως σήμερα Ιερά Μονή Ασωμάτων Πετράκη.
|
|
Ο Παρθένιος, ανακαίνισε και πλούτισε το ναό με πολλά υποστατικά. Κατά τις εργασίες αυτές ανακατασκευάστηκε ο νάρθηκας και προστέθηκε και επιπλέον εξωνάρθηκας. Αναγράφει τμήμα της κτητορικής επιγραφής. «Τω ΑΧΟΓ (1673) έτει ελθών ο εν ιερομονάχοις Κυρ Παρθένιος Πετράκης ο και ιατρός εκ της Πελοποννήσον εν τω Ναώ των Παμμεγίστων Ταξιαρχών και ευρών αυτόν σεσαθρωμένον και πανέρημον, μετ' ουκ ολίγων αγώνων και δαπάνης ανακαίνισε τα περί την Μονήν κτίρια και υποστατικά και απεβίωσε το ΑΧΠΣΤ (1686). Μετ' αυτόν εδιαδόχενσεν ο ανεψιός αντού εν ιερομονάχοις κυρ Ιωακείμ, καλώς και θεαρέστως ζήσας εις αύξησιν επανήκε το μονύδριον τούτο, το δε ΑΨΣΤ (1706) επανήλθε προς την εκείσε μακαριότητα».
Η τιτάνια προσπάθειά του Παρθενίου για την ανακαίνηση του Ναού και την ίδρυση της μονής, συνεχίστηκε και μετά τον θάνατό (1686 μ.Χ.) από τους ηγουμένους που τον διαδέχθηκαν, Ιωακείμ και Δαμασκηνό, οι οποίοι τύγχαναν και συγγενείς του (πρώτος και τρίτος ανιψιός αντίστοιχα). Επί των ημερών του Δαμασκηνού, ιατρού επίσης το επάγγελμα, συντελέστηκε το σπουδαίο έργο της Αγιογραφήσεως του Καθολικού το έτος 1719 μ.Χ. από τον γνωστό αγιογράφο Γεώργιο Μάρκου τον Αργείο.
Η τιτάνια προσπάθειά του Παρθενίου για την ανακαίνηση του Ναού και την ίδρυση της μονής, συνεχίστηκε και μετά τον θάνατό (1686 μ.Χ.) από τους ηγουμένους που τον διαδέχθηκαν, Ιωακείμ και Δαμασκηνό, οι οποίοι τύγχαναν και συγγενείς του (πρώτος και τρίτος ανιψιός αντίστοιχα). Επί των ημερών του Δαμασκηνού, ιατρού επίσης το επάγγελμα, συντελέστηκε το σπουδαίο έργο της Αγιογραφήσεως του Καθολικού το έτος 1719 μ.Χ. από τον γνωστό αγιογράφο Γεώργιο Μάρκου τον Αργείο.
Το 1777 μ.Χ., με Πατριαρχικό σιγίλλιο, η Μονή μετετράπη σε Σταυροπηγιακή.
Συν τω χρόνω οι ρόλοι αντιστράφηκαν και η ακμάζουσα Ιερά Μονή Πετράκη ενσωμάτωσε ως μετόχι της την Μονή του Τιμίου Προδρόμου Καρέα που είχε άρχισε να παρακμάζει,
Κατά την περίοδο της επαναστάσεως η μονή υπέστη μεγάλες λεηλασίες και πολλοί μοναχοί έχασαν τη ζωή τους, ως «αντίτιμο» - αντίποινα των Τούρκων για τη βοήθεια που είχαν προσφέρει στην πρώτη περίοδο της Επανάστασης.
Συν τω χρόνω οι ρόλοι αντιστράφηκαν και η ακμάζουσα Ιερά Μονή Πετράκη ενσωμάτωσε ως μετόχι της την Μονή του Τιμίου Προδρόμου Καρέα που είχε άρχισε να παρακμάζει,
Κατά την περίοδο της επαναστάσεως η μονή υπέστη μεγάλες λεηλασίες και πολλοί μοναχοί έχασαν τη ζωή τους, ως «αντίτιμο» - αντίποινα των Τούρκων για τη βοήθεια που είχαν προσφέρει στην πρώτη περίοδο της Επανάστασης.
Μετά την απελευθέρωση και λόγω της έλλειψης χώρων για την στέγαση των δημόσιων υπηρεσιών, η Ιερά Μονή μετατράπηκε για είκοσι τέσσερα χρόνια (1834-1858 μ.Χ.) σε πυριτιδαποθήκη και τα κελιά σε στρατώνες.
Παρά ταύτα, υπήρξε ένα από τα ελάχιστα μοναστήρια, που μεταεπαναστατικά γλίτωσαν από την μανία των Βαυαρών και παρέμειναν σε λειτουργία έως τη σήμερον.
Στους Βαλκανικούς Πολέμους, οι χώροι του, ακόμη και ο Ναός, επιτάχθηκαν, ενώ μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή στέγασε για τρία χρόνια πρόσφυγες. Στη γερμανική Κατοχή οργάνωνε γεύματα για παιδιά, ενώ το 1944 μ.Χ. μετατράπηκε σε στρατιωτικό νοσοκομείο.
Παρά ταύτα, υπήρξε ένα από τα ελάχιστα μοναστήρια, που μεταεπαναστατικά γλίτωσαν από την μανία των Βαυαρών και παρέμειναν σε λειτουργία έως τη σήμερον.
Στους Βαλκανικούς Πολέμους, οι χώροι του, ακόμη και ο Ναός, επιτάχθηκαν, ενώ μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή στέγασε για τρία χρόνια πρόσφυγες. Στη γερμανική Κατοχή οργάνωνε γεύματα για παιδιά, ενώ το 1944 μ.Χ. μετατράπηκε σε στρατιωτικό νοσοκομείο.
Το αλλοιωμένο Καθολικό της Ιεράς Μονής Πετράκη στις αρχές του 20ου αιώνα μ.Χ.
Δικαίως χαρακτηρίζεται έως τη σήμερον η Μονή εθνικός μας ευεργέτης καθότι η Ριζάρειος, το ΝΙΜΤΣ, ο Ευ–αγγελισμός, το Αιγινήτειο, το Αρεταίειο, το Συγγρού, το Λαϊκό, η Σωτηρία, το Ασκληπιείο, η Ακαδημία Αθηνών, το Πολυτεχνείο, η Μαράσλειος Σχολή, η Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή, η Γεννάδιος Βιβλιοθήκη είναι μερικά μόνο από τα κτίρια που χτίστηκαν σε εκτάσεις που δωρίσει η μονή στο κράτος.
|
Το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα μ.Χ. πραγματοποιήθηκαν σημαντικές εργασίες αποκαταστάσεως του μνημείου στην αρχική του μορφή, με αφαίρεση των κακόγουστων παρεμβάσεων του τελευταίου αιώνος κυρίως. Τα παλαιοχριστιανικά αρχιτεκτονικά και γλυπτά μέλη, (κιονόκρανα, κοσμήτες, σταυρός κ.λ.π.), που είχαν εντοιχιστεί σε μερικά σημεία της οικοδομής του Ναού και των άλλων κτισμάτων, αποσπάστηκαν. Κάποια εξ αυτών διατηρούνται στο προαύλιο χώρο της Μονής, ενώ άλλα μεταφέρθηκαν στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας.
Το 1970 μ.Χ. το Καθολικό της Μονής ανυψώθηκε σε Συνοδικό Παρεκκλήσιο με την από 03-02-1970 Απόφαση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, σύμφωνα με την οποία «Ανυψώθη κατά το παρ΄ ημίν κρατούν έθος ο Πάνσεπτος ούτος Ναός εις Συνοδικόν Παρεκκλήσιον του τελείσθαι εν αυτώ πάσας τα, κατά τα διωρισμένα Συνοδικάς Ιερουργίας τε και λοιπάς τιμίας Μυσταγωγίας…». |
Ιερό Βήμα μετά τις εργασίες αποκαταστάσεως του μνημείου το 1960 μ.Χ..
Ο Ναός χιονισμένος. Χειμώνας 1960 μ.Χ..
|
Η Ιερά Μονή, τυγχάνει ιδιόρρυθμος και διοικείται από τριμελές Ηγουμενοσυμβούλιο με ηγούμενο τον επίσκοπο Θαυμακού Ιάκωβο Μπιζαούρτη. Λειτουργείται καθημερινά, με τις ακολουθίες της να αναμεταδίδονται ζωντανά από τον ραδιοφωνικό σταθμό της Εκκλησίας της Ελλάδος. Έχει 92 εγγεγραμμένους μοναχούς, αλλά μόλις 13 εξ αυτών εγκαταβιούν στο χώρο της Ιεράς Μονής.
Τέλος, στην «κηδεμονία» της Ιεράς Μονής έχουν περάσει σήμερα 20 μετόχια - παρεκκλήσια, καθότι πολλές παλαιές παρακμάζουσες Μονές της Αττικής, προσαρτήθηκαν εν καιρώ σε αυτήν. Θα ήταν παράλειψη να μην αναφέραμ την επί της οδού Τσόχα βυζαντινή Εκκλησία των Αγίων Πάντων, σαν ένα από τα σημαντικότερα μετόχια της Μονής.
Τέλος, στην «κηδεμονία» της Ιεράς Μονής έχουν περάσει σήμερα 20 μετόχια - παρεκκλήσια, καθότι πολλές παλαιές παρακμάζουσες Μονές της Αττικής, προσαρτήθηκαν εν καιρώ σε αυτήν. Θα ήταν παράλειψη να μην αναφέραμ την επί της οδού Τσόχα βυζαντινή Εκκλησία των Αγίων Πάντων, σαν ένα από τα σημαντικότερα μετόχια της Μονής.
Κάτοψη αρχικού Βυζαντινού Ναού Ταξιαρχών (σχεδ. Π. Κουφόπουλος - Μ. Μυριανθέως)
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
O βυζαντινός Ναός των Ταξιαρχών ανήκει στον τύπο του σύνθετου εγγεγραμμένου σταυροειδούς τετρακιόνιου σταυρού, αποτελώντας μοναδικό παράδειγμα σύνθετου σταυροειδούς τύπου στον Ελλαδικό χώρο τον 10ο αιώνα μ.Χ.. Είναι η εποχή που αρχίζει να διαμορφώνεται ο τύπος αυτός στην Βασιλεύουσα Πόλη. Δυστυχώς, πολλές μεταγενέστερες παρεμβάσεις, των υστέρων βυζαντινών χρόνων, της περιόδου της Τουρκοκρατίας, αλλά και του 19ου αιώνα μ.Χ., άλλαξαν εν μέρει τη μορφή του μνημείου, χωρίς όμως να χαθεί η βυζαντινή του ταυτότητα.Το αξιοπερίεργο είναι ότι αν και πρόκειται για Αθηναϊκό ναό, παρατηρείται η ακολουθία των μεθόδων της αρχιτεκτονικής της Βασιλεύουσας. Συγκεκριμένα, πρόκειται για ένα ισομεγέθη με σταυρό ναό, με καμάρες στηριζόμενες σε τέσσερις κίονες, με τετράγωνα τα γωνιαία υψηλά διαμερίσματα του και μεγάλο τρούλλο. Σημειούμεν, ότι ο αρχικός Ναός, χωρίς τις μεταγενέστερες προσθήκες των δύο ναρθηκών, ήταν σχεδόν τετράγωνος, με διαστάσεις 9,5 x 10 μέτρα.
O βυζαντινός Ναός των Ταξιαρχών ανήκει στον τύπο του σύνθετου εγγεγραμμένου σταυροειδούς τετρακιόνιου σταυρού, αποτελώντας μοναδικό παράδειγμα σύνθετου σταυροειδούς τύπου στον Ελλαδικό χώρο τον 10ο αιώνα μ.Χ.. Είναι η εποχή που αρχίζει να διαμορφώνεται ο τύπος αυτός στην Βασιλεύουσα Πόλη. Δυστυχώς, πολλές μεταγενέστερες παρεμβάσεις, των υστέρων βυζαντινών χρόνων, της περιόδου της Τουρκοκρατίας, αλλά και του 19ου αιώνα μ.Χ., άλλαξαν εν μέρει τη μορφή του μνημείου, χωρίς όμως να χαθεί η βυζαντινή του ταυτότητα.Το αξιοπερίεργο είναι ότι αν και πρόκειται για Αθηναϊκό ναό, παρατηρείται η ακολουθία των μεθόδων της αρχιτεκτονικής της Βασιλεύουσας. Συγκεκριμένα, πρόκειται για ένα ισομεγέθη με σταυρό ναό, με καμάρες στηριζόμενες σε τέσσερις κίονες, με τετράγωνα τα γωνιαία υψηλά διαμερίσματα του και μεγάλο τρούλλο. Σημειούμεν, ότι ο αρχικός Ναός, χωρίς τις μεταγενέστερες προσθήκες των δύο ναρθηκών, ήταν σχεδόν τετράγωνος, με διαστάσεις 9,5 x 10 μέτρα.
Επιπλέον, η όλη συγκρότηση του κτιρίου είναι περισσότερο συμπαγής και μνημειώδης, σε σχέση με τα ελλαδικά πρότυπα, χωρίς να απαντάται η έντονη διαβάθμιση των στεγών και η ζωηρή ανάδειξη του σταυρού σε αυτές. Για την καλύτερη στατικότητα του μνημείου χρησιμοποιούνται αντερίδες εξωτερικά, και εσωτερικά, γεγονός που προσθέτει επιπλέον όγκο στο κτίσμα.
Σε αντίθεση όμως με τις τρίπλευρες αψίδες του Ιερού Βήματος των ναών της τότε Πρωτεύουσας, ο Ναός των Ταξιαρχών Πετράκη αποτελείται από τρεις απλές ημικυκλικές κόγχες, οι οποίες αποτελούν το μοναδικό διασωθέν τμήμα του Ναού από την αρχική του κατασκευή. Οι ειδικοί εστιάζοντας στις μεγάλες αναλογίες ύψους και πλάτους τόσο στις τρεις αψίδες όσο κυρίως στο πλατύ τρίλοβο παράθυρο της κεντρικής αψίδας, τοποθετούν το ναό κάπου μέσα στον 10ο αιώνα μ.Χ..
H διαφορά αυτή, μαρτυρεί καταφανώς την διεξαγωγής μιας μεγάλης κλίμακας επισκευής του Ναού, σε όψιμη εποχή, πιθανώς κάπου τον 12ο αιώνα μ.Χ.. Τότε, ανακατασκευάστηκε και πήρε την τελική του μορφή ο σημερινά σωζόμενος οκταγωνικός με αποστρογγυλεμένες τις γωνίες και ελαφρώς κοίλες τις πλευρές τρούλλος του Ναού. Η ιδιάζουσα αυτή μορφή του, ανάγεται στην ύστερη βυζαντινή περίοδο.
Λιθοδομή Ναού.
Οι τοίχοι του αρχικού Ναού χαρακτηριζόντουσαν από πολλά και μεγάλα ανοίγματα, τα οποία όμως έχουν μετασκευαστεί διά μέσου των αιώνων. Αρχικά ο Ναός είχε και πλάγιες πόρτες πλάτους 1,70 μέτρων κάτω απί τις κεραίες του σταυρού της στέγης, οι οποίες όμως εν συνεχεία τοιχίστηκαν και μεταβλήθηκαν σε μεγάλα παράθυρα. Με μια προσεκτική παρατήρηση διακρίνονται ακόμα και σήμερα τμήματα από τα μαρμάρινα κατώφλια και τα υπέρθυρα τόξα. Δυστυχώς, μόνο τα παράθυρα των κογχών έχουν διατηρηθεί στην αρχική τους μορφή. Τα υπόλοιπα είτε μίκρυναν, είτε καλύφθηκαν εντελώς με αποτέλεσμα ο Ναός να μην είναι πλέον τόσο φωτεινός όσο ήταν αρχικά.Η ιδιάζουσα αυτή μορφή του, ανάγεται στην ύστερη βυζαντινή περίοδο. Οι τοίχοι περιμετρικά του Ναού είναι κτισμένοι με αργούς λίθους, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται ακανόνιστα αλλά κατά προτίμηση οριζοντίως μικροί κόκκινοι πλίνθοι (τούβλα), με παντελή έλλειψη άλλου κεραμοπλαστικού διακόσμου. Με μια προσεκτικότερη ματιά διαπιστώνεται μια σαφή διαφορά της τοιχοποιίας στα υψηλότερα μέρη του Ναού, όπου ακολουθείται συνήθης Αθηναϊκός πλινθοπερίκλειστος τύπος, με κάποια όμως αμέλεια στην κατασκευή του. H διαφορά αυτή, μαρτυρεί καταφανώς την διεξαγωγής μιας μεγάλης κλίμακας επισκευής του Ναού, σε όψιμη εποχή, πιθανώς κάπου τον 12ο αιώνα μ.Χ.. Τότε, ανακατασκευάστηκε και πήρε την τελική του μορφή ο σημερινά σωζόμενος οκταγωνικός με αποστρογγυλεμένες τις γωνίες και ελαφρώς κοίλες τις πλευρές τρούλλος του Ναού.
Οι τοίχοι του αρχικού Ναού χαρακτηριζόντουσαν από πολλά και μεγάλα ανοίγματα, τα οποία όμως έχουν μετασκευαστεί διά μέσου των αιώνων. Αρχικά ο Ναός είχε και πλάγιες πόρτες πλάτους 1,70 μέτρων κάτω απί τις κεραίες του σταυρού της στέγης, οι οποίες όμως εν συνεχεία τοιχίστηκαν και μεταβλήθηκαν σε μεγάλα παράθυρα. Με μια προσεκτική παρατήρηση διακρίνονται ακόμα και σήμερα τμήματα από τα μαρμάρινα κατώφλια και τα υπέρθυρα τόξα. Δυστυχώς, μόνο τα παράθυρα των κογχών έχουν διατηρηθεί στην αρχική τους μορφή. Τα υπόλοιπα είτε μίκρυναν, είτε καλύφθηκαν εντελώς με αποτέλεσμα ο Ναός να μην είναι πλέον τόσο φωτεινός όσο ήταν αρχικά.
|
Αλλά και εσωτερικά ο Ναός έχει αλλοιωθεί, καθότι δια λόγους διευρύνσεως του Ιερού, το τέμπλο μετακινήθηκε από τους αρχικούς πεσσούς στους Ανατολικούς κίονες.
Πρέπει να σημειωθεί ότι κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας έλαβαν χώρα σημαντικές εργασίες συντηρήσεως και επεκτάσεως της δυτικής πλευράς του Ναού. Συγκεκριμένα, τον 15ο αιώνα μ.Χ. ανεγέρθηκε ο σημερινός εσωνάρθηκας, αντικαθιστώντας τον προϋπάρχοντα μικρό βυζαντινό νάρθηκα, λείψανα του οποίου είναι ενσωματωμένα στους πλάγιους τοίχους του νεωτέρου. Το 1804 μ.Χ., προστέθηκε και εξωνάρθηκας στο ναό, αφού προηγούμενως συντελέστηκαν εργασίες ανακατασκευής του εσωνάρθηκα προκειμένου να ενοποιηθούν στον χώρο αρμονικά και οι υπάρχοντες δύο νάρθηκες. Η αρχιτεκτονική του εξωνάρθηκα- νάρθηκα- είναι λιτή και ταπεινή. Το όριο μεταξύ παλαιάς και νεώτερης δόμησης των τοίχων διακρίνεται εύκολα εξωτερικά. Είναι και εσωτερικά η διαφορά επίσης εμφανής, καθότι οι μεταγενέστερες προσθήκες δεν φέρουν αγιογραφίες του Γεωργίου Μάρκου. |
Τομή κατά μήκους υφιστάμενης κατάστασης Καθολικού Ιεράς Μονής Ασωμάτων Πετράκη (σχεδ. Α. Ορλανδός)
|
Αξίζει να σημειωθεί, ότι η κάλυψη του πρώτου νάρθηκα γίνεται με καμάρες και φέρει κεντρικά τρούλλο οκταγωνικό με ψηλό τύμπανο. Ο τρούλλος παρότι είναι κατασκευασμένος από ευτελή τοιχοποιία, στην ανώτερη ζώνη του έχουν τοποθετηθεί δύο σειρές λαξευμένων λίθων για διακοσμητικούς λόγους.
Η τοιχοποιΐα στους δύο μικρούς νάρθηκες είναι χαρακτηριστική της τουρκοκρατίας, όπου αργοί λίθοι και πλήθος θραυσμάτων κεραμιδιών και τούβλων έχουν ενοποιηθεί με τη βοήθεια ενός παχέως κονιάματος.
Η τοιχοποιΐα στους δύο μικρούς νάρθηκες είναι χαρακτηριστική της τουρκοκρατίας, όπου αργοί λίθοι και πλήθος θραυσμάτων κεραμιδιών και τούβλων έχουν ενοποιηθεί με τη βοήθεια ενός παχέως κονιάματος.
Λοιπά Αρχιτεκτονικά Σχέδια Ιερού Ναού.
ΓΛΥΠΤΑ
O αρχικός Ναός έχει πλούσιο γλυπτό διάκοσμο, ο οποίος κατά μεγάλο μέρος όχι μόνο διασώθηκε, αλλά χρησιμοποιήθηκε εκ νέου στις μεταγενέστερες προσθήκες του.
Εντός του Καθολικού, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει στο ύψος της ενάρξεως των θόλων το ανάγλυφο γείσο, καθώς και τα δύο μικρά κιονόκρανα των δύο διαχωριστικών κιονίσκων του τριλόβου παραθύρου της μεσαίας κόγχης του Ιερού Βήματος. Το σχέδιο του γείσου είναι αμελές, ενώ ο διάκοσμος αποτελείται από σειρές σχηματοποιημένων ανθεμίων εναλλασσομένων με σταυρούς. Ανάλογο διάκοσμο φέρουν και τα δύο μικρά κιονόκρανα των διαχωριστικών κιονίσκων του τρίλοβου παραθύρου.
O αρχικός Ναός έχει πλούσιο γλυπτό διάκοσμο, ο οποίος κατά μεγάλο μέρος όχι μόνο διασώθηκε, αλλά χρησιμοποιήθηκε εκ νέου στις μεταγενέστερες προσθήκες του.
Εντός του Καθολικού, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει στο ύψος της ενάρξεως των θόλων το ανάγλυφο γείσο, καθώς και τα δύο μικρά κιονόκρανα των δύο διαχωριστικών κιονίσκων του τριλόβου παραθύρου της μεσαίας κόγχης του Ιερού Βήματος. Το σχέδιο του γείσου είναι αμελές, ενώ ο διάκοσμος αποτελείται από σειρές σχηματοποιημένων ανθεμίων εναλλασσομένων με σταυρούς. Ανάλογο διάκοσμο φέρουν και τα δύο μικρά κιονόκρανα των διαχωριστικών κιονίσκων του τρίλοβου παραθύρου.
Γείσο Ιερού Βήματος.
Τα τέσσερα στον αριθμό κιονόκρανα του κυρίως Ναού, αποτελούν spolia παλαιοτέρων μνημείων, με εξαίρεση ίσως το κορινθιακού ρυθμού κιονόκρανο του νοτιανατολικού κίονος. Τα άλλα τρία είναι ρωμαϊκά ή παλιοχριστιανικά κιονόκρανα περγαμηνού ρυθμού.
Από το αρχικό μαρμάρινο τέμπλο διασώθηκαν δύο μόνο μαρμάρινα θωράκια. Το πρώτο μάλιστα, είναι εντοιχισμένο στην κρήνη της αυλής της Μονής, αριστερά του Καθολικού και έχει διαστάσεις 0,88 x 0,84 μέτρα.
Από το αρχικό μαρμάρινο τέμπλο διασώθηκαν δύο μόνο μαρμάρινα θωράκια. Το πρώτο μάλιστα, είναι εντοιχισμένο στην κρήνη της αυλής της Μονής, αριστερά του Καθολικού και έχει διαστάσεις 0,88 x 0,84 μέτρα.
Πλατυτέρα Καθολικού Ι.Μ. Πετράκη (φώτο αρχείο Ι. Μονής)
ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΕΣ
Το Καθολικό της Ιεράς Μονής αγιογραφήθηκε από τον σπουδαιότερο αγιογράφο του 18ου αιώνος μ.Χ., τον Γεώργιο Μάρκου, ο όποιος μετά του Διονυσίου Φουρνά προσπάθησαν σε εποχή παρακμής και ξένων επιδράσεων να επαναφέρουν την αγιογραφία στις παλιές και ορθόδοξες πηγές της, μακριά από κάθε δυτική επίδραση. Συγκεκριμένα το 1719 μ.Χ. ο Μάρκου εργάστηκε πάνω στην προηγούμενη αγιογράφηση του Καθολικού. Το μόνο σαφές δείγμα της παλαιάς αγιογραφήσεως (δύο αιώνων περίπου παλαιότερης) είναι το κεφάλι του Αγίου Νικολάου πίσω από την πόρτα της βόρειας πλευράς του καθολικού.
Ο Μάρκου ξεκίνησε την επιζωγράφηση του Ναού σε ύψος 1,50 μέτρο από το δάπεδο με μια απλή διακοσμητική ταινία, ενώ λίγο ψηλότερα τοποθέτησε ολόσωμους Αγίους. Στην δεύτερη σειρά, άνωθεν των Αγίων, προέβη σε συνδυασμό θεμάτων, μη αυτοτελών, με κάθε σύνθεση να περικλείεται από κόκκινη ζωηρή ταινία.
Η αγιογραφία του νάρθηκα είναι σύγχρονη και χαρακτηρίζεται από τα έντονά της χρώματα και την προσπάθεια ενοποιήσεως του χώρου με την παλαιότερη αγιογράφηση.
Περισσότερες πληροφορίες για την αγιογράφηση του καθολικού μπορεί πατήστε εδώ.
Το Καθολικό της Ιεράς Μονής αγιογραφήθηκε από τον σπουδαιότερο αγιογράφο του 18ου αιώνος μ.Χ., τον Γεώργιο Μάρκου, ο όποιος μετά του Διονυσίου Φουρνά προσπάθησαν σε εποχή παρακμής και ξένων επιδράσεων να επαναφέρουν την αγιογραφία στις παλιές και ορθόδοξες πηγές της, μακριά από κάθε δυτική επίδραση. Συγκεκριμένα το 1719 μ.Χ. ο Μάρκου εργάστηκε πάνω στην προηγούμενη αγιογράφηση του Καθολικού. Το μόνο σαφές δείγμα της παλαιάς αγιογραφήσεως (δύο αιώνων περίπου παλαιότερης) είναι το κεφάλι του Αγίου Νικολάου πίσω από την πόρτα της βόρειας πλευράς του καθολικού.
Ο Μάρκου ξεκίνησε την επιζωγράφηση του Ναού σε ύψος 1,50 μέτρο από το δάπεδο με μια απλή διακοσμητική ταινία, ενώ λίγο ψηλότερα τοποθέτησε ολόσωμους Αγίους. Στην δεύτερη σειρά, άνωθεν των Αγίων, προέβη σε συνδυασμό θεμάτων, μη αυτοτελών, με κάθε σύνθεση να περικλείεται από κόκκινη ζωηρή ταινία.
Η αγιογραφία του νάρθηκα είναι σύγχρονη και χαρακτηρίζεται από τα έντονά της χρώματα και την προσπάθεια ενοποιήσεως του χώρου με την παλαιότερη αγιογράφηση.
Περισσότερες πληροφορίες για την αγιογράφηση του καθολικού μπορεί πατήστε εδώ.
ΑΥΛΗ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
Στην αυλή της Μονής, της οποίας ο περιβολότοιχος είναι του 1798 μ.Χ., ο επισκέπτης θα συναντήσει ενδιαφέροντα μνημεία που θα προκαλέσουν την προσοχή του. Συγκεκριμένα:
Στη δεξιά πλευρά της εισόδου του καθολικού, μαζί με τον τάφο του διδασκάλου του γένους, ιεροκήρυκος και συγγραφέως Κωνσταντίνου Οικονόμου, ο επισκέπτης θα συναντήσει μια μαρμάρινη βυζαντινή σαρκοφάγο, και ακριβώς απέναντι, την προαναφερθείσα κρήνη στην οποία έχουν εντοιχιστεί γλυπτά, ένα θωράκιο και κιονίσκοι, ενώ πίσω από το Ιερό Βήμα του Καθολικού ένα μαρμάρινο υπέρθυρο με επιγραφή, που μνημονεύει την ανακαίνιση της Μονής από τον καθηγούμενο Διονύσιο Πετράκη τον Μάρτιο του έτους 1758 μ.Χ..
Στην αυλή της Μονής, της οποίας ο περιβολότοιχος είναι του 1798 μ.Χ., ο επισκέπτης θα συναντήσει ενδιαφέροντα μνημεία που θα προκαλέσουν την προσοχή του. Συγκεκριμένα:
Στη δεξιά πλευρά της εισόδου του καθολικού, μαζί με τον τάφο του διδασκάλου του γένους, ιεροκήρυκος και συγγραφέως Κωνσταντίνου Οικονόμου, ο επισκέπτης θα συναντήσει μια μαρμάρινη βυζαντινή σαρκοφάγο, και ακριβώς απέναντι, την προαναφερθείσα κρήνη στην οποία έχουν εντοιχιστεί γλυπτά, ένα θωράκιο και κιονίσκοι, ενώ πίσω από το Ιερό Βήμα του Καθολικού ένα μαρμάρινο υπέρθυρο με επιγραφή, που μνημονεύει την ανακαίνιση της Μονής από τον καθηγούμενο Διονύσιο Πετράκη τον Μάρτιο του έτους 1758 μ.Χ..
Εξωτερική άποψη Ιερού Ναού Παμμεγίστων Ταξιαρχών.
Εσωτερικό Ιερού Ναού Παμμεγίστων Ταξιαρχών.
Byzantine Athens
