ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ
ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ
|
Η Μονή βρίσκεται στις δυτικές παρυφές του Υμηττού, λίγο πιο πάνω από τον οικισμό Παπάγου και πλησίον του αντιστοίχου Δημοτικού Κοιμητηρίου.
|
ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Εποχή ανεγέρσεως Καθολικού : Υστεροβυζαντινή ή πιθανότερα Μεταβυζαντινή εποχή (15-17ος αιώνας μ.Χ.).
Τύπος Ναού : Σταυροειδής εγγεγραμμένος με Αθηναϊκού τύπου τρούλλο.
Η Μονή είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη Θεολόγο και υπάγεται εκκλησιαστικά στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών. Η σημερινή γυναικεία αδελφότητα απαριθμεί 15 μοναχές.
Ημερομηνία Εορτής Ιεράς Μονής: 26 Σεπτεμβρίου (Μετάσταση Αγίου Ιωάννου Θεολόγου) και 8 Μαΐου (ανάμνηση του θαύματος της αγία κόνεως εκ του τάφου του Αγίου Ιωάννου).
Τηλ. Επικοινωνίας: 210-6528774.
Ωράριο Επισκέψεως: Από την ανατολή του ηλίου μέχρις τις 12:00 και από τις 16:00 μέχρι τη δύση του ηλίου.
Τύπος Ναού : Σταυροειδής εγγεγραμμένος με Αθηναϊκού τύπου τρούλλο.
Η Μονή είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη Θεολόγο και υπάγεται εκκλησιαστικά στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών. Η σημερινή γυναικεία αδελφότητα απαριθμεί 15 μοναχές.
Ημερομηνία Εορτής Ιεράς Μονής: 26 Σεπτεμβρίου (Μετάσταση Αγίου Ιωάννου Θεολόγου) και 8 Μαΐου (ανάμνηση του θαύματος της αγία κόνεως εκ του τάφου του Αγίου Ιωάννου).
Τηλ. Επικοινωνίας: 210-6528774.
Ωράριο Επισκέψεως: Από την ανατολή του ηλίου μέχρις τις 12:00 και από τις 16:00 μέχρι τη δύση του ηλίου.
Καθολικό Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Παπάγου.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
|
Ο Δήμήτριος Καμπούρογλου έγραφε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα για το εν λόγω μοναστήρι: «…Περί της Μονής ταύτης …ουδέν σχεδόν μέχρι τούδε γνωρίζομεν. Ο βίος και αι τύχαι αυτής εισίν όλως άγνωστοι. Ο ναός μαρτυρεί ακμήν, τα περί αυτόν ερείπια καταστροφάς.». Για την χρονολογία ανεγέρσεως της Ιεράς Μονής υπήρξε έντονη διχογνωμία μεταξύ των διακεκριμένων αρχαιολόγων του 20ου αιώνος μ.Χ. εξαιτίας της πλήρους ανυπαρξίας γραπτών πηγών για αυτήν. Παλαιότερα θεωρείτο ότι ανηγέρθη τους πρώτους Μεταβυζαντινούς χρόνους (σύμφωνα με τους Μ. Χατζηδάκη, Αν. Ορλάνδο και K. Krautheimer ), ενώ σήμερα (κατά τους Γ. Σωτηρίου και Χαρ. Μπούρα) οι εκτιμήσεις τείνουν να τοποθετήσουν την ανέγερση του Καθολικού στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, κάπου μεταξύ του 15-17ου αιώνος μ.Χ.. |
Άγιος Ιωάννης Θεολόγος Παπάγου 1933 μ.Χ.
|
Αξιοσημείωτη παραμένει η εκτίμηση του μακαρίτη ακαδημαϊκού κ. Ι. Θεοδωρακόπουλου σύμφωνα με την οποία, στην θέση του Καθολικού προϋπήρχε αρχαίος Ναός της θεάς Αρτέμιδος και αργότερα παλαιοχριστιανικός ναός της Παναγίας (5ου αιώνος μΧ.).
Αντίθετα την ανέγερση του Ναού την ανάγει περί τον 12ο αιώνα μ.Χ., του νάρθηκα στον 13-14ο αιώνα μ.Χ., ενώ τα λοιπά κτίσματα της Μονής στον 16ο αιώνα μ.Χ..
Παλαιότερα ήταν τόσο έντονη η πεποίθηση ότι η Ιερά Μονή ανήκει στα βυζαντινά μνημεία, που ολόκληρο το οικοδομικό συγκρότημα κηρύχθηκε «προέχον βυζαντινό μνημείο» με αντίστοιχο Βασιλικό Διάταγμα του 1921 μ.Χ.. (Δειτέ το εδώ)
Όμως, το γεγονός ότι τα λοιπά κτίσματα του Μοναστηριού - τράπεζα, εστία, οψοφυλάκιο πύργος-, καθώς και οι διασωθείσες αγιογραφίες εσωτερικά του Ναού είναι Μεταβυζαντινής περιόδου, ώθησαν τους σύγχρονους αρχαιολόγους να κατατάξουν και το Καθολικό στα Μεταβυζαντινά Μνημεία.
Αντίθετα την ανέγερση του Ναού την ανάγει περί τον 12ο αιώνα μ.Χ., του νάρθηκα στον 13-14ο αιώνα μ.Χ., ενώ τα λοιπά κτίσματα της Μονής στον 16ο αιώνα μ.Χ..
Παλαιότερα ήταν τόσο έντονη η πεποίθηση ότι η Ιερά Μονή ανήκει στα βυζαντινά μνημεία, που ολόκληρο το οικοδομικό συγκρότημα κηρύχθηκε «προέχον βυζαντινό μνημείο» με αντίστοιχο Βασιλικό Διάταγμα του 1921 μ.Χ.. (Δειτέ το εδώ)
Όμως, το γεγονός ότι τα λοιπά κτίσματα του Μοναστηριού - τράπεζα, εστία, οψοφυλάκιο πύργος-, καθώς και οι διασωθείσες αγιογραφίες εσωτερικά του Ναού είναι Μεταβυζαντινής περιόδου, ώθησαν τους σύγχρονους αρχαιολόγους να κατατάξουν και το Καθολικό στα Μεταβυζαντινά Μνημεία.
Ιερά Μονή Θεολόγου 1930 μ.Χ. (φωτ. Αρχείο Κυριάκου Κάσση).
|
Όσον αφορά την σημαντική ομοιότητα του Καθολικού με αρκετούς Αθηναϊκού ναούς της Βυζαντινής περιόδου, ο καθηγητής κ. Χ. Μπούρας την απέδωσεστο γεγονός ότι ο κτήτορας ακολούθησε ηθελημένα μεσοβυζαντινά πρότυπα (αθηναϊκός τρούλλος, πολλαπλότητα των στεγών κ.λπ) κατά την ανέγερσή του .
Αν ισχύει αυτή η θεωρία, η ανδρώα τότε Μονή πρέπει να ανηγέρθη περί τον 16ο αιώνα μ.Χ., δεδομένης της μεγάλης ανθίσεως που γνώριζε ο μοναχισμός στην Αττική την εποχή εκείνη. Πάντως τις πρώτες σποραδικές γραπτές μαρτυρίες εν είδη απλής αναφοράς για το Μοναστήρι συναντούμε σε πηγές του 17ου αιώνος μ.Χ.. |
Είναι η εποχή που η Ιερά Μονή αρχίζει βαθμηδόν να παρακμάζει, ενώ κατά τον 18ο αιώνα μ.Χ. (από το 1.702 μ.Χ. και εντεύθεν) προσαρτήθηκε στην Ιερά Μονή Πετράκη ως μετόχι της. Αργότερα και για ένα χρονικό διάστημα και μετά η Ιερά Μονή φέρεται να σταμάτησε να λειτουργεί.
Η επαναλειτουργία της Μονής ως γυναικείο ησυχαστήριο συνέβη μόλις κατά το έτος 1.942 μ.Χ., για να μετατραπεί τελικά σε κοινοβιακή Ιερά Μονή περίπου τριάντα χρόνια αργότερα (1971 μ.Χ.). Η γυναικεία αδελφότητα που εγκαταστάθηκε τότε, ανακαίνισε πλήρως το Μοναστηριακό συγκρότημα, αναγείροντας παράλληλα ατυχώς νέες ακαλαίσθητες κατασκευές, προς εξυπηρέτηση των αναγκών τους.
Η επαναλειτουργία της Μονής ως γυναικείο ησυχαστήριο συνέβη μόλις κατά το έτος 1.942 μ.Χ., για να μετατραπεί τελικά σε κοινοβιακή Ιερά Μονή περίπου τριάντα χρόνια αργότερα (1971 μ.Χ.). Η γυναικεία αδελφότητα που εγκαταστάθηκε τότε, ανακαίνισε πλήρως το Μοναστηριακό συγκρότημα, αναγείροντας παράλληλα ατυχώς νέες ακαλαίσθητες κατασκευές, προς εξυπηρέτηση των αναγκών τους.
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
ΚΑΘΟΛΙΚΟ
|
Το ευρισκόμενο στο κέντρο της μοναστηριακής αυλής καθολικό, αποτελεί αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα. Πρόκειται για ένα απλό τετρακιόνιο σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό με αθηναϊκό τρούλλο. Είναι κτισμένο κατά τα πρότυπα των βυζαντινών ναών της Αθήνας, στο οποίο προστέθηκε σε δεύτερη φάση καμαροσκεπής νάρθηκας. |
Κάτοψη Καθολικού Αγίου Ιωάννου Θεολόγου (σχεδ. Α. Ορλάνδος).
|
Η εξωτερική τοιχοποιία του είναι απλούστατη αργολιθοδομική, την οποία κοσμούν εντοιχισμένα πινάκια. Αντίθετα ο πανέμορφος οκταγωνικός τρούλος φέρει τα γνωστά στολίσματα (ερυθρά κεραμίδια, γείσα, κιονίσκους,τόξα κ.λπ) του αθηναϊκού τύπου.
Τοιχοποιΐα Καθολικού Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Παπάγου.
Η παρουσία διαφόρων αρχιτεκτονικών στοιχείων (κιονόκρανα, επιθήματα κ.λπ.) εντοιχισμένων ή μη σε δεύτερη χρήση, οδηγεί αυτομάτως στο συμπέρασμα της υπάρξεως προγενέστερων κτισμάτων στο χώρο.
Εσωτερικά ο Ναός, κοσμείται σε αρκετά μεγάλο βαθμό ως σήμερα, αξιόλογος ζωγραφικός διάκοσμος μεταβυζαντινής τέχνης, που ανάγεται στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα μ.Χ.. Διασώζεται κυρίως στην αψίδα του Ιερού Βήματος, στο τύμπανο και στα λοφία του τρούλλου, με τα θέματα του οποίου να περιλαμβάνουν τους καθιερωμένους κύκλους, Τον Παντοκράτορα την παράσταση της Θείας Μεταλήψεως των Αποστόλων και σκηνές από την επίγεια ζωή του Κυρίου μας.
Εσωτερικά ο Ναός, κοσμείται σε αρκετά μεγάλο βαθμό ως σήμερα, αξιόλογος ζωγραφικός διάκοσμος μεταβυζαντινής τέχνης, που ανάγεται στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα μ.Χ.. Διασώζεται κυρίως στην αψίδα του Ιερού Βήματος, στο τύμπανο και στα λοφία του τρούλλου, με τα θέματα του οποίου να περιλαμβάνουν τους καθιερωμένους κύκλους, Τον Παντοκράτορα την παράσταση της Θείας Μεταλήψεως των Αποστόλων και σκηνές από την επίγεια ζωή του Κυρίου μας.
Λοιπές φωτογραφίες Καθολικού Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου Θεολόγου.
ΛΟΙΠΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΜΑΤΑ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
Από το αρχικό μοναστικό συγκρότημα, που περιβάλλεται από ορθογώνιο περίβολο, διατηρούνται έως σήμερα εκτός από το καθολικό, η τράπεζα, το οψοφυλάκιο, η εστία και ο αμυντικός πύργος της Μονής. Όλοι ανεξαιρέτως οι ειδικοί, ανάγουν τα παρακολουθήματα αυτά του Ναού στην εποχή της Τουρκοκρατίας.
Δυτικά του καθολικού απαντάται η ορθογωνίου σχήματος τράπεζα της Μονής, η οποία φέρει εσωτερικώς αγιογραφίες του 16ους αιώνος μ.Χ.. Δια λόγους διευκολύνσεως της σίτισης των μοναχών η τράπεζα εφάπτεται με την εστία και το οψοφυλάκιο (χώρος αποθήκευσης τροφίμων), κατά το έθος άλλωστε των βυζαντινών μοναστηριών.
Δυτικά του καθολικού απαντάται η ορθογωνίου σχήματος τράπεζα της Μονής, η οποία φέρει εσωτερικώς αγιογραφίες του 16ους αιώνος μ.Χ.. Δια λόγους διευκολύνσεως της σίτισης των μοναχών η τράπεζα εφάπτεται με την εστία και το οψοφυλάκιο (χώρος αποθήκευσης τροφίμων), κατά το έθος άλλωστε των βυζαντινών μοναστηριών.
Ο κυλινδρικός πύργος ύψους 12 μέτρων, που βρίσκεται στην βορειοδυτική γωνία του περιβόλου του μοναστηριού, χρησίμευε εκτός από ισχυρό οχυρωματικό έργο και ως παρατηρητήριο.
(Ο οχυρωματικός πύργος , που ευρίσκεται στην βορειοδυτική γωνία τού περιβόλου, είναι κυλινδρικός, ύψους 12 μέτρων και χρησίμευε και σαν παρατηρητήριο εκτός από οχυρωματικό έργο.)
(Ο οχυρωματικός πύργος , που ευρίσκεται στην βορειοδυτική γωνία τού περιβόλου, είναι κυλινδρικός, ύψους 12 μέτρων και χρησίμευε και σαν παρατηρητήριο εκτός από οχυρωματικό έργο.)
Φωτογραφίες Τράπεζας και Πύργου Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου Θεολόγου.
Byzantine Athens
